چاودار گیاهی از خانواده گندمیان Poaceae است. این گیاه دگرگشن و روز بلند از جمله غلات سازگار با شرایط سخت آب و هوایی و مقاوم‌ترین غله نسبت به سرما است و در مناطقی که گندم کشت نمی‌شود، به راحتی قابل‌کشت است. چاودار بر خلاف گندم به طور معمول به عنوان غله کامل مصرف می شود.
این غله منبع خوبی از منیزیم، سلنیوم، منگنز، فسفر، اسيد فوليك (ویتامین B9)، تیامين (ويتامينB1 ) و نیاسین (ويتامينB3 ) است. علاوه بر ویتامین، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها، چاودار حاوی فیبرهای محلول و نامحلول نیز می باشد. اجزای اصلی فیبر چاودار عبارتند از آرابینوکسیلان (10.3-7.5 % )، فروکتان (4.6-3.6 % )، بتاگلوکان (1.5-1.4 % )، سلولز و نشاسته مقاوم (3.5-2.6 % ).
در سالهای اخیر که کیفیت نان مورد اهمیت قرار گرفته است، مصرف آرد چاودار جای خود را در صنعت پخت نان باز کرده است. كيفيت و قابليت پخت چاودار بهتر از جو ، يولاف ، برنج، ارزن و ذرت مي باشد. تهیه نان از چاودار در برخی کشورها از جمله ایران در گذشته وجود داشته و هنوز هم در کارگاه‌های نانوایی از مخلوط آن با آرد گندم، نان چاودار با نام روگن تولید می‌شود. ظاهر نان چاودار اندکی متفاوت با نان‌های معمولی است و علت آن هم تیرگی و فشردگی بافتی است که ایجاد می‌کند. با این حال، این نان دارای قابلیت برشی خوبی بوده و جزو نان‌های خوشمزه و مطبوع طبقه‌بندی می‌شود.
آرد چاودار نسبت به آرد گندم ماده مغذي بيشتري را در خود حفظ مي كند؛ زيرا به سختي مي توان سبوس و جوانه ها را از آن جدا كرد . وجود پنتوزان بیشتر در چاودار باعث تبدیل نان حاصل از آن به یک نان رژیمی شده است. پنتوزان به پلی‌ساکارید غیرنشاسته‌ای در غلات معروف است و نسبت به دیگر پلی‌ساکاریدهای موجود در غلات، در معده، آب بیشتری جذب کرده، متورم می‌شود و به این‌ترتیب، نوعی سیری کاذب را برای فرد به‌وجود می‌آورد. همچنين نان چاودار نسبت به نان گندم كالري كمتري توليد کرده و براي انواع رژيم لاغري مفيد است.
فواید نان چاودار برای سلامتی:
- فیبر چاودار کاهش وزن را تسهیل می‌کند: چاودار سرشار از فیبر است و فیبر آن حاوی مقادیر زیادی پلی‌ساکاریدهای غیر سلولزی می‌باشد که ظرفیت زیادی برای اتصال به آب دارد و خیلی سریع احساس پرشدگی و سیری ایجاد می‌کند و نان چاودار را برای کسی که برای کاهش وزن تلاش می‌کند، به یک کمک اساسی تبدیل می‌نماید.
- جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا : مصرف مواد غذایی سرشار از فیبرهای غیرمحلول نظیر چاودار، از تشکیل سنگ‌های صفراوی به ویژه در خانم‌ها پیشگیری می‌نماید. این امر به علت سرعت بخشیدن به حرکت غذا در روده، کاهش ترشح اسیدهای صفراوی (که خود منجر به ایجاد سنگ‌های صفرا می‌شوند) و افزایش حساسیت به انسولین و کاهش تری‌گلیسریدها می‌شود.
- کاهش خطر دیابت تیپ 2: چاودار و سایر غلات کامل سرشار از منیزیم هستند. منیزیم ماده‌ای معدنی است که برای 300 آنزیم، عامل کمکی محسوب می‌شود، که اینها شامل آنزیم‌های درگیر در مصرف گلوکز و ترشح انسولین نیز می‌شوند. البته چاودار به کندی هم تجزیه می‌شود و در نتیجه، بالا رفتن قند خون ناشی از مصرف آن به آرامی صورت می‌گیرد و از این رو، برای بیماران دیابتی نانی مناسب محسوب می‌شود.
- بهبود سلامتی روده‌ها : فیبر موجود در چاودار با اتصال به سموم داخل رودة بزرگ و دفع آنها و نیز اتصال به مواد شیمیایی سرطان زا باعث کاهش آسیب به سلول‌های روده و جلوگیری از ایجاد سرطان رودة بزرگ می‌شود. با اتصال به نمک‌های صفروای و دفع آنها، بدن مجبور است با شکستن کلسترول، نمک‌های صفراوی تولید کند، که در نهایت منجر به کاهش کلسترول نیز می‌شود. به نقل از سایت «ehow» نتایج بررسی هایی که در کشور فنلاند انجام شده است، نشان می دهد مصرف نان چاودار، از بدن در برابر سرطان روده بزرگ محافظت می کند. باید بگوییم که پنتوزان موجود در چاودار هم باعث عبور سریع‌تر مواد غذایی از دستگاه گوارش می‌شود و از ماندن غذا در سیستم گوارشی و ایجاد یبوست جلوگیری می‌کند.
- منافع زیاد قلبی عروقی برای زنان پس از یائسگی: مصرف 6 بار در هفته چاودار و جو دوسر در زنان پس از یائسگی، منجر به کاهش کلسترول، فشار خون و بیماریهای قلبی عروقی می‌شود. مصرف چاودار در این خانم ها سبب کاهش سرعت روند تصلب شرائین و نیز کاهش سرعت تشکیل پلاکهای تنگ کننده و انسداد عروق تغذیه کنندة قلب و مغز می‌گردند. همچنين تحقيقات نشان داده چاودار باعث كاهش كلسترول شده و از اين طريق خطر بيماری های قلبی و عروقی را كاهش می دهد. منبع عالی منیزیم است که علاوه بر کنترل فشار خون برای سلامت قلب نیز مفید است. لیگنان موجود در این غلات که می‌تواند اثرات مفید استروژن را تقلید کند به کاهش گرگرفتگی و دیگر علائم یائسگی کمک می‌کند و تاحدی نیز می‌تواند پوکی استخوان را به تاخیر بیندازد.
- پیشگیری از سرطان : چاودار مانند غلات دیگر شامل صدها نوع فیتوکمیکال است. لیگنان موجود در این غله یک فیتو استروژن است که موجب کاهش خطر بیماریهای مرتبط با هورمون مانند سرطان سینه می‌گردد. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبات گیاهی موجود در چاودار با کاهش خطر سرطان‌های پروستات، اندومتر، تخمدان و کلون نیز همراه هستند.
- جلوگیری از نارسائی قلبی: مصرف غلات کامل و فیبرها (چاودار ) با کاهش فشار خون و خطر حمله قلبی، باعث کاهش میزان بستری و مرگ و میر ناشی از نارسائی قلبی می‌شوند. مواد مغذی گیاهی موجود در چاودار (جو دوسر) نظیر لیگنان‌هاکه توسط فلورمیکروبی طبیعی روده به لیگنانهایی نظیر انترولاکتون تبديل می‌شوند، منجر به پیشگیری از بیمارهای قلبی و سرطان‌های وابسته به هورمون نظیر پستان می‌شوند.
- کنترل قندخون : کنترل قند و میزان انسولین خون در پیشگیری از بروز عوارض دیابت لازم است. مصرف چاودار می‌تواند از افزایش ناگهانی قند خون بدنبال مصرف غذا جلوگیری کند. بتاگلوکان موجود در این غلات در معده تشکیل ژل داده و از تخلیه سریع معده جلوگیری می‌کند و از این طریق می‌تواند به کنترل قندخون بعد از مصرف غذا کمک کند.
نماد اعتماد الکترونیک